Tiền đái tháo đường là gì?

Tiền đái tháo đường là tình trạng lượng đường trong máu cao hơn bình thường nhưng chưa đạt tiêu chí chẩn đoán đái tháo đường, bao gồm những người rối loạn glucose máu lúc đói, hoặc rối loạn dung nạp glucose, hoặc tăng HbA1c (chỉ số phản ánh lượng đường trung bình trong máu).

PGS.TS. Vũ Bích Nga, nguyên Viện trưởng Viện Đái tháo đường và Rối loạn chuyển hóa, trường Đại học Y Hà Nội cho biết, tiền đái tháo đường thường không có biểu hiện gì, nhưng hay gặp ở những người có nguy cơ cao như thừa cân, béo phì, tiền sử gia đình có người mắc đái tháo đường, phụ nữ có tiền sử đái tháo đường thai kỳ, tiền sử sinh con to, vòng bụng lớn hơn 90cm ở nam và hơn 80cm ở nữ.

Tiền đái tháo đường là giai đoạn rất sớm của đái tháo đường, nếu không được phát hiện và quản lý tốt thì sẽ gây nguy cơ cao mắc đái tháo đường type 2 trong tương lai. Nghiêm trọng hơn, tiền đái tháo đường cũng làm tăng nguy cơ gây ra các biến cố về tim mạch, về mạch máu lớn (gây nhồi máu cơ tim, tắc mạch não, tắc mạch chi...), mạch máu nhỏ (ở mắt gây mù mắt, ở thận gây suy thận)...

Chính vì những mức độ nguy hiểm với sức khỏe nên bên cạnh các biện pháp thay đổi lối sống, một số trường hợp đã được chỉ định điều trị bằng thuốc ở giai đoạn tiền đái tháo đường để ngăn ngừa tiến triển và dự phòng biến chứng.

Biện pháp hiệu quả nhất để sàng lọc tiền đái tháo đường là thực hiện xét nghiệm máu. Với những trường hợp nguy cơ cao đã nêu trên hay người thiếu vitamin D, người bị rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp, hút thuốc lá... cũng có thể sàng lọc đái tháo đường và tiền đái tháo đường để có biện pháp kiểm soát kịp thời, phòng tránh biến chứng.

Có thể ngăn ngừa tiền đái tháo đường thành bệnh không?

Theo PGS.TS. Nguyễn Xuân Ninh, Phó Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam, thực hiện lối sống lành mạnh có thể giúp ngăn ngừa tiền đái tháo đường tiến triển thành bệnh cũng như những biến chứng có thể gặp phải.

Thậm chí dinh dưỡng đúng và lối sống lành mạnh ở giai đoạn sớm của tiền đáo tháo đường có thể đưa đường máu trở lại mức bình thường. Ví dụ, người thừa cân béo phì có chế độ giảm cân đúng, những người ăn uống quá nhiều carb và đồ ngọt nay ăn theo chế độ khoa học...

Ở các trường hợp tiền đái tháo đường, đường máu cao có thể do lượng carb từ khẩu phầ đưa vào quá nhiều làm cơ thể không chuyển hóa kịp, hoặc do hoạt tính của hormone insulin bị kháng lại.

Do đó, cần sử dụng các thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) thấp, với lượng phù hợp để tránh tăng đường máu. GI bằng 55 hoặc ít hơn, tức là GI thấp (tốt), GI bằng 56-69, tức GI ở mức trung bình, GI bằng 70 trở lên tức là GI ở mức cao (xấu). GI càng nhỏ có nghĩa là sản phẩm càng ít ảnh hưởng đến lượng đường trong máu.

Thực phẩm có GI thấp thường thấy trong thực phẩm giàu chất xơ như cà rốt, rau lá xanh, đậu, khoai lang, các loại hạt... Nếu lựa chọn thực phẩm chế biến sẵn, bạn cần chú ý đến nhãn thực phẩm và dinh dưỡng, trường hợp trên nhãn không đề cập đến GI thì cần lưu ý đến hàm lượng chất xơ được liệt kê để xác định thứ hạng GI của thực phẩm. Thực phẩm GI trung bình bao gồm bánh mì nguyên cám, gạo lứt, ngô...

Thực phẩm có GI cao thường là thực phẩm tinh chế, thực phẩm chế biến sẵn và thiếu chất xơ cũng như các chất dinh dưỡng khác. Điều cảnh báo quan trọng là gạo xay xát trắng và bánh mỳ trắng là 2 loại người Việt thường ăn hàng ngày lại có GI rất cao (trên 90), là yếu tố nguy cơ và không tốt cho người bệnh đái tháo đường. Nếu bạn bị tiền đái tháo đường, bạn cần hạn chế những thực phẩm và đồ uống này để kiểm soát lượng đường trong máu.

Tuy nhiên, cơ thể của mỗi người có thể xử lý những thực phẩm này khác nhau. Hơn nữa, khi chế biến một loại thực phẩm hoặc ăn cùng với protein hoặc chất béo, rau xanh, có thể làm thay đổi GI của thực phẩm đó. Chính vì vậy, bạn cần thực hành các bữa ăn hỗn hợp để giảm GI của thực phẩm, không ăn bữa ăn quá lớn, nên chia ra các bữa ăn nhỏ để giảm tình trạng tăng đột biến lượng đường trong máu.