Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan vừa có báo cáo gửi các đại biểu Quốc hội về một số nội dung liên quan đến nhóm vấn đề chất vấn tại kỳ họp thứ 8.

Thuế thuốc lá tại Việt Nam rất thấp

Về nội dung liên quan đến công tác phòng chống tác hại của thuốc lá, chất kích thích nhất là trong môi trường học đường, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá được Quốc hội ban hành năm 2012 đã đánh đấu một bước tiến lớn trong công tác phòng, chống tác hại thuốc lá tại Việt Nam; được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đánh giá khá toàn diện và phù hợp với Công ước khung về kiểm soát thuốc lá; thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc bảo vệ người dân khỏi các tác hại về sức khoẻ, kinh tế và môi trường do việc sử dụng thuốc lá gây ra.

Cùng với đó, Chính phủ, Bộ Y tế và các cơ quan liên quan đã kịp thời xây dựng, ban hành theo thẩm quyền các văn bản hướng dẫn thi hành Luật tương đối đầy đủ, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá thời gian qua.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan phát biểu trong phiên họp giả định "Quốc hội trẻ em" về chủ đề phòng chống tác hại của thuốc lá, chất kích thích, nhất là trong môi trường học đường.

Báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá ở nước ta cho thấy, nhờ có nhiều nỗ lực trong công tác phòng, chống tác hại thuốc lá, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường trong nam giới trưởng thành ở nước ta giảm trung bình 0,5% mỗi năm (từ 47,4% năm 2010 xuống còn 38,9% năm 2023).

Tỷ lệ hút thuốc lá điếu thông thường ở thanh thiếu niên cũng giảm, trong đó, ở nhóm 13-17 tuổi đã giảm từ 5,36% năm 2013 xuống còn 2,78% năm 2019; nhóm 13-15 tuổi giảm từ 2,5% năm 2014) xuống còn 1,9% năm 2022. Đồng thời, tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động cũng giảm đáng kể ở các hộ gia đình, nơi cộng cộng và nơi làm việc.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết thuế thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp. Theo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá theo tỷ lệ là 75% và giá tính thuế là giá xuất xưởng. Tỷ lệ thuế thuốc lá trong giá bán lẻ tại nước ta chỉ chiếm 38,8%.

Tỷ lệ này thấp hơn so với trung bình của các quốc gia có thu nhập trung bình là 59% giá bán lẻ, bằng một nửa của hầu hết các nước ASEAN như: Thái Lan 78,6%, Singapore 67,1%, Indonesia 62,3% giá bán lẻ và thấp hơn rất nhiều so với khuyến cáo của WHO là 70% - 75% giá bán lẻ.

Công tác phối hợp liên ngành trong phòng, chống tác hại của thuốc lá tại nhiều địa phương còn lơ là, chủ quan, chưa được quan tâm đúng mức; việc triển khai các hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá chủ yếu do ngành Y tế đề xuất và tổ chức thực hiện.

Cùng đó, công tác kiểm tra, xử phạt chưa được thực hiện thường xuyên, các Bộ, ngành và chính quyền địa phương các cấp chưa quan tâm chỉ đạo công tác kiểm tra, giám sát, xử phạt. Việc vi phạm quy định cấm quảng cáo thuốc lá tại các điểm bán thuốc lá phổ biến gây những khó khăn cho công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá; trong khi ý thức tuân thủ pháp luật của người dân về phòng, chống tác hại của thuốc lá còn chưa cao.

WHO đã có 2 văn bản chính thức gửi Chính phủ, Bộ Y tế đề nghị cấm các sản phẩm thuốc lá mới tại Việt Nam

Đối với thuốc lá mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng), Bộ Y tế cho biết nhận diện đây là sản phẩm gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đối với sức khỏe, kinh tế, xã hội và môi trường sống, ảnh hưởng trực tiếp đến các đối tượng thanh, thiếu niên; Bộ Y tế phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Thông tin và Truyền thông và các cơ quan, địa phương chỉ đạo tổ chức triển khai nhiều giải pháp tuyên truyền phòng, chống tác hại của thuốc lá mới.

Theo Bộ Y tế hiện chưa có cơ chế pháp lý quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá chưa có khái niệm "Thuốc lá điện tử", "Thuốc lá nung nóng"; chưa có quy định về phụ kiện, thiết bị đi kèm khi sử dụng các sản phẩm này; chưa giao cho cơ quan nào quy định về quy chuẩn, hay tiêu chuẩn quản lý chất lượng.

Tăng cường truyền thông về phòng chống tác hại thuốc lá.

.Khoản 3, Điều 23 Luật Phòng chống tác hại thuốc lá chỉ giao "Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thuốc lá điếu". Do vậy, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Phòng chống tác hại thuốc lá.

Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đã được WHO và nhiều chuyên gia y tế cảnh báo là độc hại, gây nghiện, ảnh hưởng đến sức khoẻ, tính mạng của con người, đặc biệt là giới trẻ. WHO đã có 2 văn bản chính thức gửi Chính phủ, Bộ Y tế đề nghị cấm các sản phẩm này tại Việt Nam.

Theo đánh giá của Hội Kinh tế y tế, thiệt hại về kinh tế do hút thuốc lá tính sơ bộ lớn gấp 5 lần so với nguồn thu từ thuế mang lại. Đặc biệt tính chất gây nghiện, pha trộn ma túy ngày càng phổ biến và tinh vi đã được Bộ Công an cảnh báo.

Thuốc lá mới hấp dẫn và thu hút giới trẻ như hướng đến phong cách sống thời thượng; kiểu dáng, hương vị đa dạng, hấp dẫn (gấu, hộp sữa, đồng hồ đeo tay..). Thuốc lá điện tử có giá rất rẻ, vài chục nghìn cũng có thể mua được, nên các em dễ dàng sở hữu các sản phẩm này.

Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng rất dễ tìm kiếm, việc mua bán dễ dàng diễn ra nhanh chóng, thuận tiện từ các trang mạng xã hội hay các địa điểm bán lẻ, thậm chí có điểm bán gần khu vực trường học.

Cũng theo Bộ Y tế, các thông tin quảng cáo, tiếp thị của các công ty thuốc lá gây hiểu nhầm cho người sử dụng như có công dụng cai nghiện, giảm phơi nhiễm, giảm hại... thậm chí sử dụng các thần tượng của giới trẻ để quảng bá các sản phẩm này.

Trong báo cáo, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho hay, do thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng không nằm trong danh mục ngành nghề cấm đầu tư, kinh doanh hoặc hành vi nghiêm cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo các sản phẩm này không có trong Luật Phòng chống tác hại thuốc lá nên khi phát hiện hành vi vi phạm thì cơ quan chức năng của ngành Công thương mới xử lý chủ yếu là hành vi buôn bán hàng nhập lậu, không có nguồn gốc xuất xứ, không có hóa đơn chứng từ.

Cơ quan chức năng ngành Công an xử lý nếu phát hiện có pha trộn, tẩm ướp, bơm tinh chất ma túy và chất cấm trong thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Như vậy, chưa bảo đảm kịp thời ngăn chặn, chế tài chưa đủ mạnh và chưa đủ sức răn đe.

Bộ Y tế cho biết theo báo cáo tổng hợp gần 700 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh riêng năm 2023 có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá mới.

Về giải pháp khắc phục thời gian tới, Bộ Y tế cho biết sẽ đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và trình ban hành Nghị quyết của Quốc hội về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và thuốc lá mới khác; trong đó quy định cụ thể về quản lý và phòng, chống tác hại của thuốc lá mới; trách nhiệm của các bộ ngành liên ngành và cộng đồng trong tăng cường hiệu lực thực thi quy định cấm để kịp thời ngăn chặn tác hại của thuốc lá mới gây ra.

Xây dựng lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các sản phẩm thuốc lá đảm bảo đến năm 2030 mức thuế đạt tỷ trọng trên giá bán lẻ theo khuyến nghị của WHO để đạt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá theo mục tiêu chiến lược quốc gia phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Tiếp tục triển khai các biện pháp chuyên môn trong phòng, chống tác hại của thuốc lá như thực hiện môi trường không khói thuốc; lồng ghép hoạt động tư vấn cai nghiện thuốc lá vào các chương trình y tế quốc gia về phòng, chống các bệnh không lây nhiễm, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, các chương trình y tế, nâng cao sức khỏe cộng đồng và hoạt động chuyên môn của các cơ sở y tế trong toàn quốc; phát triển dịch vụ tư vấn cai nghiện thuốc lá...

Đồng thời tăng cường thông tin, tuyên truyền về tác hại của các sản phẩm thuốc lá bao gồm các sản phẩm thuốc lá mới đến cộng đồng, đặc biệt là đối với thanh thiếu niên. Xây dựng tài liệu truyền thông và tổ chức truyền thông thông nhằm nâng cao nhận thức của chính quyền các cấp, các nhóm đối tượng thực thi pháp luật và người dân.

Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá trong các cơ sở giáo dục, các trường học, các trung tâm giáo dục.
 

Thu Hiền (theo báo SK&ĐS)