Có nhiều tác nhân gây ra lóc tách động mạch chủ, tạo ra các khoảng trống ở lớp giữa của thành động mạch chủ và vào máu. Nếu máu ở trạng thái chảy, yếu tố nguy cơ tương đối nhỏ nhưng nếu ở trạng thái đông lại có thể dẫn đến hậu quả nguy kịch.

Theo ThS.BS. Nguyễn Thu Huyền - Khoa Nội tim mạch, Bệnh viện 19-8, lóc tách động mạch chủ hay còn gọi là bóc tách động mạch chủ là một tình trạng nguy hiểm xảy ra khi lớp nội mạc của động mạch chủ bị rách. Máu không còn chảy trong lòng mạch thật mà đi vào lòng giả, hình thành giữa lớp nội mạc và trung mạc. Điều này làm giảm hoặc tắc nghẽn dòng máu đến các cơ quan, đồng thời khiến thành động mạch chủ trở nên yếu hơn, có nguy cơ vỡ, đe dọa tính mạng.

Khi phát hiện lóc tách động mạch chủ, nên tiến hành phẫu thuật cấp cứu ngay lập tức. Do quá trình phẫu thuật phức tạp và thời gian bắc cầu tim phổi kéo dài, bệnh nhân dễ gặp các tác dụng phụ sau phẫu thuật khác nhau và việc chăm sóc điều dưỡng thường tốn thời gian. Bằng cách thực hiện tốt công tác điều trị theo dõi sau phẫu thuật, tỷ lệ phục hồi của bệnh nhân có thể được cải thiện hiệu quả.

Hỗ trợ dinh dưỡng tích cực sau phẫu thuật lóc tách động mạch chủ có ý nghĩa to lớn đối với quá trình phục hồi sau phẫu thuật và chất lượng cuộc sống.

1. Tầm quan trọng của chế độ ăn cho người bệnh lóc tách động mạch chủ

Việc thiết lập hệ thống hỗ trợ dinh dưỡng cho bệnh nhân mắc căn bệnh này đóng vai trò quan trọng trong quản lý điều trị. Hỗ trợ dinh dưỡng lâm sàng, ngoài việc cung cấp chất dinh dưỡng, còn là phương tiện chính để cải thiện tình trạng dinh dưỡng, bao gồm điều trị, duy trì chuyển hóa tế bào, tăng cường miễn dịch và nâng cao hiệu quả lâm sàng.

Một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nhu cầu dinh dưỡng của bệnh nhân cũng liên quan đến tiên lượng phẫu thuật. Sử dụng hỗ trợ dinh dưỡng khoa học để cải thiện thể chất của bệnh nhân có nguy cơ cao có tác động tốt đến việc cải thiện chu kỳ phục hồi của bệnh nhân sau phẫu thuật, do đó làm giảm biến chứng và rút ngắn thời gian nằm viện.

Bệnh nhân trải qua phẫu thuật cấp tính có thể kích thích căng thẳng do rối loạn ăn uống hoặc chính căn bệnh này có thể đi kèm với tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng rất lớn và nguy cơ dinh dưỡng thấp tiềm ẩn. Cùng với chấn thương nghiêm trọng sau phẫu thuật và tình trạng không thể ăn kéo dài dễ dẫn đến nhiều biến chứng, tiên lượng xấu như phải nhập viện hoặc kéo dài thời gian điều trị. Vấn đề này có thể được cải thiện hiệu quả bằng cách thực hiện kế hoạch hỗ trợ dinh dưỡng khoa học.

Người bệnh lóc tách động mạch chủ thường có nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch khác như nhồi máu cơ tim, đột quỵ, suy tim. Một chế độ ăn thân thiện với tim mạch giúp giảm thiểu các nguy cơ này, bảo vệ sức khỏe tổng thể. Hỗ trợ dinh dưỡng tích cực hậu phẫu giúp cải thiện suy dinh dưỡng, ổn định chuyển hóa, đồng thời có ý nghĩa to lớn đối với sự phục hồi và chất lượng sống của bệnh nhân.

2. Các dưỡng chất quan trọng với người mắc bệnh lóc tách động mạch chủ

Sau khi điều trị lóc tách động mạch chủ (dù bằng thuốc hay phẫu thuật), cơ thể cần nguồn dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng để chữa lành vết thương và phục hồi sức khỏe. Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh cho tim có thể giúp giảm mức huyết áp, điều này rất quan trọng sau khi mổ.

Chuyên gia dinh dưỡng có thể tư vấn cho bệnh nhân về việc thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh cho tim, bao gồm lựa chọn thực phẩm lành mạnh và lập kế hoạch bữa ăn. Cả chế độ ăn DASH (Phương pháp tiếp cận chế độ ăn uống để ngăn ngừa tăng huyết áp) và chế độ ăn Địa Trung Hải đều đã được chứng minh là cải thiện sức khỏe tim mạch.

Protein nạc, vitamin, khoáng chất và các chất chống oxy hóa trong chế độ ăn uống đóng vai trò thiết yếu trong quá trình tái tạo mô và tăng cường hệ miễn dịch. Các dưỡng chất cần ưu tiên:

Kali: Giúp cân bằng tác động của natri lên huyết áp, làm thư giãn thành mạch máu.

Nguồn thực phẩm giàu kali bao gồm: chuối, cam, khoai lang, khoai tây (cả vỏ), rau bina, cải xoăn, các loại đậu, cà chua, bơ, sữa chua ít béo.

Magie: Tham gia vào việc điều hòa huyết áp, chức năng cơ và thần kinh.

Nguồn thực phẩm: Kali có nhiều trong các loại hạt (hạnh nhân, hạt điều, hạt bí), ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, rau lá xanh đậm, bơ.

Canxi: Quan trọng cho chức năng co cơ (bao gồm cả cơ tim) và có thể góp phần điều hòa huyết áp.

Nguồn thực phẩm: sữa và các sản phẩm từ sữa ít béo hoặc không béo, cá mòi, cá hồi (ăn cả xương), rau lá xanh (cải xoăn, bông cải xanh), đậu phụ.

Chất xơ: Đặc biệt là chất xơ hòa tan, giúp giảm cholesterol LDL ("xấu"). Chất xơ nói chung giúp kiểm soát đường huyết, duy trì cân nặng khỏe mạnh và tạo cảm giác no lâu.

Nguồn phong phú: yến mạch, lúa mạch, các loại đậu, táo, cam quýt, cà rốt, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt.

Acid béo omega-3: Có tác dụng chống viêm, giảm triglyceride, cải thiện sức khỏe mạch máu và có thể giúp giảm huyết áp.

Nguồn thực phẩm: Có nhiều trong các loại cá béo (cá hồi, cá thu, cá trích, cá mòi), hạt lanh, hạt chia, quả óc chó.

Protein nạc: Cần thiết cho việc sửa chữa mô và duy trì khối lượng cơ bắp mà không nạp quá nhiều chất béo bão hòa.

Nguồn thực phẩm tốt: thịt gia cầm bỏ da, cá, các loại đậu, đậu phụ, trứng (lòng trắng), sữa ít béo.

Chất chống oxy hóa: Vitamin C, E, beta-carotene và các hợp chất thực vật (polyphenol) giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do, giảm viêm nhiễm trong cơ thể.

Nguồn thực phẩm: trái cây (đặc biệt là quả mọng), rau củ đa dạng màu sắc, trà xanh, các loại hạt.

3. Người bệnh cần hạn chế hoặc tránh những chất có thể gây hại cho tim

Người bệnh lóc tách động mạch chủ cần chú ý một số loại thực phẩm có thể làm tăng huyết áp, gây thêm căng thẳng cho các mạch máu vốn không khỏe mạnh.

Natri: Đây là yếu tố cần kiểm soát chặt chẽ nhất. Natri làm tăng giữ nước trong cơ thể và co mạch, dẫn đến tăng huyết áp. Cần hạn chế muối ăn, nước mắm, xì dầu, bột ngọt, thực phẩm chế biến sẵn, đồ hộp, thức ăn nhanh, dưa muối... Mục tiêu thường là dưới 1.500 mg natri mỗi ngày, bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ để có chỉ định cụ thể.

Chất béo bão hòa: Làm tăng cholesterol LDL, góp phần gây xơ vữa động mạch. Có nhiều trong thịt đỏ mỡ, da gia cầm, bơ, phô mai béo, dầu cọ, dầu dừa.

Chất béo chuyển hóa: Đây là một chất cực kỳ có hại cho tim mạch, vừa tăng LDL vừa giảm HDL (cholesterol "tốt"). Chất béo chuyển hóa thường có trong thực phẩm chế biến sử dụng dầu hydro hóa một phần (margarine dạng thỏi, bánh quy, bánh ngọt công nghiệp, đồ chiên rán sẵn). Cần tránh hoàn toàn.

Đường tinh luyện và đồ uống có đường: Góp phần gây tăng cân, tăng triglyceride, viêm nhiễm và các vấn đề chuyển hóa khác. Hạn chế tối đa nước ngọt, bánh kẹo, siro, đường cát trắng.

Rượu bia: Có thể làm tăng huyết áp và tương tác tiêu cực với thuốc điều trị. Nên tránh hoàn toàn hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ về mức độ tiêu thụ an toàn (thường là rất hạn chế).

Caffeine: Có thể gây tăng huyết áp tạm thời ở một số người. Nên theo dõi phản ứng của cơ thể và hạn chế các đồ uống chứa caffeine như cà phê, trà đặc, nước tăng lực nếu cần.

Các loại thực phẩm phổ biến có hại cho sức khỏe động mạch chủ bao gồm:

• Thịt béo, chẳng hạn như thịt đỏ.
• Thực phẩm chiên.
• Carbohydrate trắng tinh chế.
• Đồ uống có đường, chẳng hạn như soda.
• Dầu béo, chẳng hạn như bơ thực vật và bơ.
• Thực phẩm chế biến, đóng gói.
• Thực phẩm có hàm lượng cholesterol cao.
• Các sản phẩm từ sữa nguyên kem.

4. Chăm sóc dinh dưỡng cho người bệnh sau phẫu thuật lóc tách động mạch chủ cần chú ý gì?

Hỗ trợ dinh dưỡng cho bệnh nhân sau phẫu thuật lóc tách động mạch chủ nên được xác định theo các đặc điểm cụ thể về tình trạng thể chất của bệnh nhân và xét nghiệm máu ở các giai đoạn khác nhau. Một hoặc hai tuần sau khi phẫu thuật được thiết lập là thời gian điều chỉnh và phân tích toàn diện về tình trạng thể chất của bệnh nhân sau khi phẫu thuật được thực hiện làm cơ sở để xây dựng quy trình quản lý dinh dưỡng.

Hiện nay, tăng huyết áp đã được xác định là yếu tố chính ảnh hưởng đến phình động mạch chủ và kiểm soát huyết áp thích hợp không chỉ có thể ngăn ngừa giải phẫu động mạch chủ mà còn ngăn ngừa phình động mạch tái phát. Do đó, kiểm soát huyết áp là rất quan trọng.

Vì huyết áp bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bệnh nhân nên chú ý đến sự dao động của huyết áp, theo dõi huyết áp bằng máy đo huyết áp tại nhà, uống thuốc hạ huyết áp đúng giờ và trao đổi với bác sĩ chuyên khoa điều chỉnh thường xuyên. Trong giai đoạn đầu sau phẫu thuật, bệnh nhân nên tuân theo chế độ ăn nhạt, dễ tiêu hóa. Nên giảm lượng natri, tham gia hoạt động vừa phải và tránh hoạt động thể chất mạnh. Điều quan trọng là người bệnh cần hợp tác chặt chẽ với bác sĩ điều trị, điều dưỡng chăm sóc để xây dựng và duy trì một kế hoạch dinh dưỡng phù hợp, coi đó là một phần không thể thiếu của lối sống lành mạnh lâu dài.