PrEP  rất hữu hiệu đối với nhóm Nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) là nhóm đang được cảnh báo là một trong những nhóm nguy cơ cao của dịch HIV tại Việt Nam hiện nay. Tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong nhóm này tăng rõ rệt trong những năm gần đây. Giai đoạn 2010-2012, tỷ lệ dương tính HIV trong cộng đồng MSM khoảng 3% nhưng đến nay, con số này khoảng 12% đến 15%, đặc biệt, tỷ lệ nhiễm mới cao. Tỷ lệ nhiễm mới HIV cao trong nhóm MSM cũng tăng lên từng năm. Một số địa phương người nhiễm HIV mới được phát hiện có tới hơn 50% là nhóm MSM và MSM được dự báo có thể trở thành nhóm chiếm tỷ lệ lớn nhất trong tổng số người nhiễm mới HIV được ước tính hàng năm trong thời gian tới. Chính vì vậy, song song với các can thiệp truyền thống như sử dụng bao cao su, chất bôi trơn thì Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo sử dụng thuốc ARV để dự phòng lây nhiễm.

PrEP là viên kết hợp hai loại thuốc kháng virut, giúp phòng ngừa lây nhiễm HIV trong cơ thể chúng ta bằng cách ngăn cản sự phát triển chất xúc tác sinh học (enzym) là chất mà HIV dùng để tạo ra các bản sao virut mới. Nếu dùng hàng ngày theo kê đơn, có thể  giảm nguy cơ nhiễm HIV từ 92-99 % ở những người có nguy cơ cao lây nhiễm HIV. Từ năm 2015, Tổ chức Y tế Thế giới đã khuyến cáo sử dụng PrEP (như là một phần của chiến lược dự phòng HIV toàn diện bao gồm cả việc sử dụng bao cao su) ở những người có nguy cơ lây nhiễm HIV cao. Phương pháp này tuy không thay thế được vắc-xin HIV hay những biện pháp phòng ngừa lây nhiễm HIV khác nhưng nó cũng là một cách đơn giản có khả năng làm giảm 2/3 nguy cơ lây nhiễm HIV trong nhóm MSM qua các thử nghiệm lâm sàng và qua các can thiệp thực tế trên thế giới. Trước đó, theo một nghiên cứu do PATH thực hiện năm 2016, phần lớn trong số 799 nam quan hệ tình dục đồng giới và người chuyển giới nữ đều tự đánh giá bản thân có nguy cơ cao lây nhiễm HIV và bày tỏ sự quan tâm đến việc sử dụng và chi trả cho PrEP.Các nghiên cứu của  tổ chức quốc tế đã chứng minh: Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) giúp cho những người chưa bị nhiễm HIV nhưng có nguy cơ cao, có thể dự phòng lây nhiễm HIV bằng cách uống 1 viên thuốc mỗi ngày.

Tại Nghệ An, Theo số liệu thống kê của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật, trên địa bàn tỉnh hiện có  3002  khách hàng đang sử dụng PrEP ở cuối kỳ báo cáo, trong đó khách háng  MSM là 2270 chiếm 75,6%.. Đây được xác định là nhóm khách hàng chính trong dự phòng trước phơi nhiễm HIV. Điều đáng mừng là trong số khách hàng tân thủ điều trị Prep theo hướng dẫn của bác sĩ đến nay chưa ghi nhận khách hàng nào bị nhiễm HIV.

Với sự hỗ trợ của dự án Quỹ toàn cầu, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật chủ động phối hợp với các cơ sở điều trị đẩy mạnh hoạt động truyền thông tạo cầu nhằm thu hút khách hàng tham  gia chương trình ngày càng tích cực hơn. Bên cạnh cung cấp dịch vụ PrEP miễn phí thì khách hàng còn được hưởng các dịch vụ khac như  tư vấn, xét nghiệm, điều trị  viêm gan B,C… trong đó có nhóm khách hàng  MSM được đặc biệt quan tâm. Đến nay, các hoạt động truyền thông tạo cầu được thực hiện thường xuyên thông qua các kênh truyền thông như Zalo, Facebook, TikTok, truyền thông nhóm…đã góp phần nâng cao kiến thức về phòng chống HIV cho nhóm MSM, thu hút họ đến các dịch vụ dự phòng trước phơi nhiễm HIV và dự phòng sau phơi nhiễm HIV ngày càng tăng. Để đạt được kết quả đó, bên cạnh hoạt động truyền thông tạo điểm nhấn,  thì phải kể đến vai trò rất quan trọng của tiếp cận viên cộng đồng. Các bạn  chính là cầu nối quan trọng giữa cơ quan y tế với những người có hành vi nguy cơ cao lây nhiễm HIV. Hầu hết các tiếp cận viên cộng đồng đều xuất phát từ chính người của cộng đồng mà họ đang hỗ trợ. Bởi vậy, công việc mà các tiếp cận cộng đồng đang làm là mong muốn đóng góp chút công sức của mình cho cộng đồng, những nhóm yếu thế, dễ bị tổn thương và ảnh hưởng bởi HIV/AIDS, đặc biệt là các bạn nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM).

Để giảm tỷ lệ mắc HIV ở nhóm MSM, tiến tới thực hiện mục tiêu lớn là chấm dứt đại dịch HIV/AIDS vào năm 2030, phải thực hiện đồng thời nhiều giải pháp nhất là phổ biến kiến thức về HIV và cách phòng tránh lây nhiễm HIV, hướng dẫn sử dụng thuốc dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP), dự phòng sau phơi nhiễm (PEP) cho các đối tượng có nguy cơ cao, đặc biệt là nhóm MSM. Khuyến cáo nhóm MSM nên đề nghị bạn tình kiểm tra sức khỏe trước khi quan hệ tình dục, khám sức khỏe thường xuyên và sử dụng bao cao su 100% khi quan hệ tình dục. Bởi sử dụng bao cao su không chỉ phòng ngừa lây nhiễm HIV mà còn phòng ngừa các bệnh lây qua đường tình dục khác. Có thê thấy những ngày gần đây lượng khách hàng trong nhóm MSM tham gia điều trị PrEP tăng khá nhanh. Tuy nhiên, vẫn còn những tồn tại, khó khăn cần phải được tìm nguyên nhân và có các giải pháp, kế hoạch quyết liệt hơn trong thời gian tới. Vấn đề đặt ra là, làm sao để nâng cao nhận thức về PrEP đối với các đối tượng đích nhiều hơn nữa, mở nhanh dịch vụ ở những vùng khó khăn, thu hút được nhiều khách hàng có nguy cơ cao lây nhiễm HIV vào điều trị PrEP, kết nối tốt hơn nữa giữa các nhóm cộng đồng và cơ sở cung cấp dịch vụ PrEP, duy trì tỷ lệ điều trị cao, sàng lọc và đưa được nhiều khách hàng bị đồng nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục, viêm gan virus B, C đến các chuyên khoa liên quan để được điều trị kịp thời.

Có thể nói PrEP được cho là một bước tiến lớn trong kiểm soát tình hình nhiễm HIV hiện nay. Việc đa dạng hóa, nâng cao chất lượng và mở rộng các hình thức điều trị PrEP được kỳ vọng sẽ giúp giảm hơn nữa số ca nhiễm mới HIV tại Việt Nam nói chung và Nghệ An nói riêng trong thời gian tới.

VT