Bệnh tiểu đường loại 3c là gì?

Bệnh tiểu đường loại 3c phát triển khi tuyến tụy của bạn bị tổn thương ảnh hưởng đến khả năng sản xuất insulin. Các tình trạng như viêm tụy mãn tính và xơ nang có thể dẫn đến tổn thương tuyến tụy gây ra bệnh tiểu đường. Việc cắt bỏ tuyến tụy (phẫu thuật cắt tụy) cũng dẫn đến bệnh tiểu đường Loại 3c.

Bệnh tiểu đường là tình trạng xảy ra khi lượng đường trong máu (glucose) của bạn quá cao. Nó phát triển khi tuyến tụy của bạn không thể sản xuất hoặc sản xuất không đủ insulin (một loại hormone) hoặc cơ thể bạn không phản ứng đúng cách với tác dụng của insulin.

Tuyến tụy của bạn có hai chức năng chính:

• Chức năng ngoại tiết : Sản xuất các enzyme giúp tiêu hóa thức ăn (Lipase, amylase).

• Chức năng nội tiết : Tiết ra các hormone (chủ yếu là insulin và glucagon) kiểm soát lượng đường trong máu của bạn.

Tổn thương tuyến tụy dẫn đến bệnh tiểu đường Loại 3c thường cũng ảnh hưởng đến khả năng sản xuất enzyme giúp tiêu hóa của tuyến tụy. Tình trạng này được gọi là suy tụy ngoại tiết (EPI) .

Các tên khác của bệnh tiểu đường Loại 3c bao gồm:

• Đái tháo đường do tụy hoặc đái tháo đường do viêm tụy mạn

• Bệnh tiểu đường tuyến tụy.

Hình ảnh minh họa 

Bệnh tiểu đường loại 3c phổ biến như thế nào?

Các nhà nghiên cứu ước tính rằng bệnh tiểu đường Loại 3c chiếm từ 1% đến 9% tổng số trường hợp mắc bệnh tiểu đường. Phạm vi này rộng vì Loại 3c không được biết đến nhiều và những người mắc bệnh này thường bị chẩn đoán nhầm với bệnh tiểu đường Loại 2.

Sự khác biệt giữa bệnh tiểu đường Loại 1, Loại 2 và Loại 3c là gì?

Sự khác biệt chính giữa các loại bệnh tiểu đường này là nguyên nhân gây ra chúng.

Bệnh tiểu đường loại 1 là một bệnh tự miễn, trong đó hệ thống miễn dịch của bạn tấn công và phá hủy các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy (tế bào beta) mà không rõ lý do. Những người mắc bệnh Loại 1 luôn cần insulin để kiểm soát tình trạng này.

Bệnh tiểu đường loại 2 phát triển khi cơ thể bạn không sản xuất đủ insulin và/hoặc các tế bào trong cơ thể bạn không phản ứng bình thường với insulin ( kháng insulin ). Những người mắc bệnh tiểu đường Loại 2 có thể kiểm soát tình trạng này bằng cách thay đổi lối sống, dùng thuốc uống và/hoặc insulin.

Bệnh tiểu đường loại 3c là kết quả của tổn thương tuyến tụy không phải do tự miễn dịch. Những người mắc bệnh Loại 3c cũng thường thiếu các enzym mà tuyến tụy tạo ra để tiêu hóa. Ở loại này, lượng insulin mà tuyến tụy của bạn tạo ra có thể khác nhau. Một số người dùng thuốc trị tiểu đường đường uống và những người khác cần insulin để kiểm soát tình trạng này.

Các triệu chứng của bệnh tiểu đường loại 3c cũng giống như các dạng bệnh tiểu đường khác. Chúng bao gồm:

• Khát nước nhiều hơn và khô miệng .

• Đi tiểu thường xuyên.

• Mệt mỏi.

• Nhìn mờ (giảm thị lực).

• Giảm cân không giải thích được .

• Tê hoặc ngứa ran ở tay hoặc chân.

• Vết loét hoặc vết cắt chậm lành.

• Nhiễm nấm da và/hoặc cơ quan sinh dục, đường tiết niệu thường xuyên .

Những người mắc bệnh tiểu đường Loại 3c thường có các triệu chứng suy tụy ngoại tiết, bao gồm:

• Đau bụng, đầy hơi và chướng bụng.

• Táo bón.

• Bệnh tiêu chảy .

• Phân có chất béo (phân nhạt màu, nhờn, có mùi hôi).

• Giảm cân không giải thích được.

Điều quan trọng là phải đi khám bác sĩ nếu bạn có những triệu chứng này.

Nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường loại 3c?

Bệnh tiểu đường loại 3c phát triển khi tuyến tụy của bạn bị tổn thương đủ để ảnh hưởng đến khả năng tạo ra insulin. Thiệt hại có thể xảy ra do các điều kiện hoặc tình huống cơ bản sau:

• Viêm tụy mãn tính.

• Viêm tụy cấp.

• Ung thư tuyến tụy .

• Bệnh nhiễm sắc tố sắt ở các mô .

• Bệnh xơ nang.

• Phẫu thuật cắt tụy.

Viêm tụy mãn tính

Viêm tụy mãn tính là tình trạng viêm lâu dài ở tuyến tụy của bạn. Tình trạng viêm liên tục gây ra sẹo ở các mô tuyến tụy (xơ hóa), cuối cùng khiến tuyến tụy ngừng sản xuất enzyme và hormone. Khoảng 25% đến 80% số người bị viêm tụy mãn tính mắc bệnh tiểu đường Loại 3c.

Có hai dạng viêm tụy mãn tính chính:

• Mắc phải : “Mắc phải” có nghĩa là “phát triển sau khi sinh.” Viêm tụy mãn tính mắc phải có một số nguyên nhân có thể xảy ra. Hai nguyên nhân phổ biến nhất là do sỏi mật và sử dụng rượu quá mức.

• Di truyền : Hình thức này là do đột biến gen mà bạn thừa hưởng từ cha mẹ ruột. Những người bị viêm tụy di truyền được sinh ra với đột biến gen, nhưng họ thường không trải qua đợt viêm tụy đầu tiên cho đến khi còn nhỏ.

Viêm tụy mãn tính là nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh tiểu đường Loại 3c – nó chiếm khoảng 79% trường hợp.

Ung thư tuyến tụy

Có mối liên hệ chặt chẽ giữa bệnh tiểu đường và ung thư tuyến tụy, đặc biệt là ung thư biểu mô tuyến ống tụy (loại phổ biến nhất). Khoảng 50% số người được chẩn đoán mắc bệnh ung thư tuyến tụy cũng mắc bệnh tiểu đường.

Các khối u do ung thư tuyến tụy có thể làm hỏng tuyến tụy của bạn và gây ra bệnh tiểu đường Loại 3c. Các nhà nghiên cứu ước tính rằng ung thư tuyến tụy là nguyên nhân của khoảng 8% trường hợp mắc bệnh tiểu đường Loại 3c.

Bệnh nhiễm sắc tố sắt mô (quá tải sắt)

Hemochromatosis, còn gọi là quá tải sắt, là tình trạng cơ thể bạn dự trữ quá nhiều chất sắt .

Thông thường, ruột của bạn chỉ hấp thụ đủ lượng chất sắt từ thực phẩm bạn ăn. Nhưng với bệnh nhiễm sắc tố sắt mô, cơ thể bạn sẽ hấp thụ thêm chất sắt và dự trữ nó trong các cơ quan, đặc biệt là tim, gan và tuyến tụy.

Sắt dự trữ trong tuyến tụy có thể gây tổn thương tuỵ, dẫn đến bệnh tiểu đường loại 3c.

Quá tải sắt gây ra khoảng 7% tổng số trường hợp mắc bệnh tiểu đường Loại 3c.

Bệnh xơ nang

Xơ nang là một tình trạng di truyền khiến chất nhầy dày, dính tích tụ trong các cơ quan, bao gồm cả phổi và tuyến tụy của bạn. Chất nhầy này có thể gây sẹo và làm tổn thương tuyến tụy của bạn, khiến tuyến tụy không thể sản xuất đủ insulin, dẫn đến bệnh tiểu đường Loại 3c.

Đôi khi, một người mắc bệnh xơ nang gặp phải tình trạng kháng insulin (như ở bệnh tiểu đường Loại 2) do tình trạng này. Điều này có nhiều khả năng xảy ra khi người đó bị bệnh, đang dùng thuốc steroid hoặc đang mang thai.

Hơn 35% người trưởng thành mắc bệnh xơ nang mắc bệnh tiểu đường Loại 3c. Dạng bệnh tiểu đường này còn được gọi là bệnh tiểu đường liên quan đến xơ nang.

Xơ nang gây ra khoảng 4% tổng số trường hợp mắc bệnh tiểu đường Loại 3c.

Phẫu thuật cắt tụy

Phẫu thuật cắt tụy là phẫu thuật cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ tuyến tụy của bạn. Bạn có thể cần phẫu thuật cắt tụy vì nhiều lý do, chẳng hạn như ung thư tuyến tụy, u nang tuyến tụy hoặc viêm tụy mãn tính nghiêm trọng.

Phẫu thuật cắt tụy có thể dẫn đến hoặc không dẫn đến bệnh tiểu đường Loại 3c. Phẫu thuật cắt bỏ một phần tuyến tụy sẽ để lại một số tế bào tiết insulin. Đôi khi chúng đủ để giữ lượng đường trong máu của bạn ở mức lành mạnh.

Nếu bạn phải phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ tuyến tụy, sau đó bạn sẽ mắc bệnh tiểu đường trừ khi bác sĩ phẫu thuật có thể bảo tồn một số tế bào sản xuất insulin của bạn. Đôi khi, bác sĩ phẫu thuật có thể cấy ghép một số tế bào này vào gan của bạn.

Phẫu thuật cắt bỏ tuyến tụy gây ra khoảng 2% tổng số trường hợp mắc bệnh tiểu đường Loại 3c.

Các bác sĩ có thể khó chẩn đoán bệnh tiểu đường Loại 3c. Điều này là do nó không phải là một loại bệnh tiểu đường rất phổ biến hoặc được nhiều người biết đến. Các bác sĩ có xu hướng chẩn đoán nhầm nó là bệnh tiểu đường Loại 2, một dạng phổ biến hơn nhiều. Nếu bạn đã biết tình trạng tuyến tụy thì việc chẩn đoán Loại 3c sẽ ít khó khăn hơn.

Các bác sĩ phải xác nhận bệnh tiểu đường, xác nhận tổn thương tuyến tụy của bạn và loại trừ các loại bệnh tiểu đường khác để chẩn đoán Loại 3c.

Họ có thể yêu cầu các xét nghiệm sau đây để làm như vậy:

• Xét nghiệm đường huyết lúc đói : Đối với xét nghiệm này, bạn không ăn hoặc uống bất cứ thứ gì ngoại trừ nước (nhịn đói) trong ít nhất tám giờ trước khi xét nghiệm. Kết quả từ 126 mg/dL (7 mmol/L) trở lên thường chỉ ra bệnh tiểu đường.

• HbA1C : Xét nghiệm máu này cung cấp mức đường huyết trung bình của bạn trong hai đến ba tháng qua. Kết quả từ 6,5% trở lên thường chỉ ra bệnh tiểu đường.

• Chẩn đoán hình ảnh : Các xét nghiệm hình ảnh, chẳng hạn như chụp cắt lớp vi tính (CT) , có thể giúp bác sĩ nhận thấy tổn thương ở tuyến tụy của bạn.

• Xét nghiệm máu tuyến tụy : Những xét nghiệm này có thể kiểm tra chức năng tuyến tụy. Họ đo mức độ của một số enzyme tiêu hóa mà tuyến tụy của bạn sản xuất. Nếu kết quả bất thường, chúng có thể giúp xác nhận tổn thương tuyến tụy.

• Bảng tự kháng thể tiểu đường : Đây là xét nghiệm máu để kiểm tra xem bạn có tự kháng thể gây ra bệnh tiểu đường Loại 1 hay không. Bác sĩ của bạn có thể yêu cầu xét nghiệm này để loại trừ Loại 1.

Bệnh tiểu đường loại 3c được điều trị như thế nào?

Việc điều trị bệnh tiểu đường Loại 3c khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân cơ bản và mức độ tổn thương tuyến tụy của bạn (hoặc được phẫu thuật cắt bỏ).

Những người mắc bệnh này thường dùng thuốc trị tiểu đường đường uống (chẳng hạn như metformin ) và/hoặc dùng insulin tổng hợp (bằng cách tiêm hoặc dùng bơm insulin ).

Nhu cầu điều trị của bạn có thể thay đổi theo thời gian nếu tuyến tụy của bạn bị tổn thương nhiều hơn. Ví dụ, thuốc uống ban đầu có thể có tác dụng tốt trong việc kiểm soát lượng đường trong máu của bạn. Nhưng cuối cùng bạn có thể cần insulin để giữ lượng đường trong máu ở mức ổn định nếu tuyến tụy sản xuất insulin ngày càng ít.

Các chiến lược quản lý khác cho bệnh tiểu đường Loại 3c bao gồm:

• Theo dõi lượng đường trong máu : Theo dõi lượng đường trong máu (glucose) là chìa khóa để xác định kế hoạch điều trị hiện tại của bạn đang hoạt động tốt như thế nào. Nó cung cấp cho bạn thông tin về cách quản lý bệnh tiểu đường Loại 3c hàng ngày – và đôi khi thậm chí hàng giờ -. Bạn có thể theo dõi mức độ của mình bằng cách kiểm tra thường xuyên bằng máy đo đường huyết và que thử ngón tay và/hoặc bằng máy theo dõi đường huyết liên tục (CGM). Bạn và bác sĩ của bạn sẽ xác định phạm vi lượng đường trong máu tốt nhất cho bạn.

• Chế độ ăn uống : Lập kế hoạch bữa ăn và lựa chọn chế độ ăn uống lành mạnh cho bạn là những khía cạnh quan trọng trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường nói chung, vì thực phẩm ảnh hưởng rất lớn đến lượng đường trong máu. Một chuyên gia dinh dưỡng đã đăng ký có thể giúp bạn phát triển kế hoạch ăn uống tốt nhất.

• Tập thể dục : Hoạt động thể chất làm tăng độ nhạy insulin (và giúp giảm tình trạng kháng insulin), vì vậy tập thể dục thường xuyên là một phần quan trọng trong việc quản lý tất cả những người mắc bệnh tiểu đường.

Bệnh tiểu đường là một tình trạng phức tạp, vì vậy việc quản lý nó bao gồm một số chiến lược. Ngoài ra, bệnh tiểu đường ảnh hưởng đến mỗi người một cách khác nhau nên các kế hoạch quản lý mang tính cá nhân hóa cao. Bạn có thể sẽ được hưởng lợi từ việc thăm khám thường xuyên với bác sĩ của mình để theo dõi xem kế hoạch điều trị của bạn đang hoạt động tốt như thế nào.

Tôi có thể ngăn ngừa bệnh tiểu đường Loại 3c không?

Cách duy nhất để ngăn ngừa bệnh tiểu đường Loại 3c là cố gắng ngăn ngừa các tình trạng cơ bản gây ra bệnh, nếu có thể. Các tình trạng di truyền như xơ nang và viêm tụy di truyền là không thể phòng ngừa được. Nhưng có những bước bạn có thể thực hiện để ngăn ngừa viêm tụy mắc phải, chẳng hạn như hạn chế uống rượu và duy trì mức chất béo trung tính (triglyceride) trong máu ở mức bình thường.

Tiên lượng của bệnh tiểu đường loại 3c như thế nào?

Tiên lượng (triển vọng) cho bệnh tiểu đường Loại 3c rất khác nhau tùy thuộc vào một số yếu tố, bao gồm:

• Tình trạng cơ bản gây ra nó.

• Bạn quản lý bệnh tiểu đường Loại 3c tốt như thế nào theo thời gian và khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc bệnh tiểu đường của bạn.

• Tình trạng cơ bản được quản lý tốt như thế nào.

• Tuổi của bạn khi được chẩn đoán/bạn đã mắc bệnh tiểu đường bao lâu.

• Nếu bạn có tình trạng sức khỏe khác.

• Nếu bạn phát triển các biến chứng bệnh tiểu đường.

Lượng đường trong máu cao mãn tính có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, thường không thể hồi phục. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng lượng đường trong máu cao mãn tính không được điều trị sẽ rút ngắn tuổi thọ và làm xấu đi chất lượng cuộc sống của bạn.

Tuy nhiên, điều quan trọng cần biết là bạn có thể sống một cuộc sống khỏe mạnh với bệnh tiểu đường. Sau đây là chìa khóa để tiên lượng tốt hơn:

• Thay đổi lối sống.

• Tập thể dục thường xuyên.

• Thay đổi chế độ ăn uống lành mạnh theo hướng dẫn của các chuyên gia về dinh dưỡng và/hoặc bác sĩ nội tiết.

• Theo dõi lượng đường trong máu thường xuyên.

Các biến chứng của bệnh tiểu đường loại 3c là gì?

Mức đường huyết duy trì ở mức cao quá lâu có thể làm hỏng các mô và cơ quan của cơ thể bạn. Điều này chủ yếu là do tổn thương các mạch máu và dây thần kinh hỗ trợ các mô của cơ thể.

Các vấn đề về tim mạch (tim và mạch máu) là loại biến chứng lâu dài phổ biến nhất của bệnh tiểu đường. Chúng bao gồm:

• Bệnh động mạch vành.

• Đau tim.

• Đột quỵ.

• Xơ vữa động mạch.

Các biến chứng bệnh tiểu đường khác bao gồm:

• Tổn thương thần kinh (bệnh lý thần kinh ).

• Bệnh thận.

• Bệnh võng mạc.

• Tình trạng bàn chân liên quan đến bệnh tiểu đường.

Nguyễn Linh (tổng hợp )